سایت دکتر بهرام خیری

مقدمه ای بر تحقیقات بازاریابی(روش آمیخته)

تالیف و ترجمه : بهرام خیری ، محسن شربتیان

مقدمه :

از زمانی که اولین انسان‌ها بر روی زمین چشم به جهان گشودند تا امروز که انسان همچنان با وجود به دست آوردن تکنولوژی‌ها و ابزارهای گوناگون به توانایی‌های شگرفی دست پیدا کرده است به نظر می‌رسد که یک امر تغییر چندان پیدا نکرده است و آن حجم م سوالاتی است که انسان‌ها با آن مواجه می‌شوند به تعبیری از همان انسان اولیه تا آسمان مصرف کننده امروزه همه و همه در برخورد با خیل عظیم سوالات گویی برابرند حال بخشی از این سوالات ماهیتی یکسان و تا به امروز برابر داشته‌اند همچون سوالاتی که انسان در برابر موضوعاتی چون مرگ پیدایش تنهایی جهان پس از مرگ درک دیگری و… مطرح بوده و همیشه و بخشی دیگر از سوالات به واسطه حرکتی که در علوم داشته‌ایم هر روز به دایره سوالات مجهولات و دانایی‌های ما اضافه و کم می‌شوند.
این انسان پرسشگر در تاریخ از پارادایم‌ها و دوره‌های شناختی مقاومتی که خود در شکل‌گیری شأن نقش محوری داشته است با سختی هر پارادایمی یک چهارچوب فراگیر هماهنگ و یک دست را برای شناخت محیط پیرامونی‌اش و پاسخ به ناشناخته‌هایش و سوال‌هایش در اختیار قرار داده است انسان دوران سنت جهان را در پیوندی تنگاتنگ و بی‌واسطه با جهان نامشهود مفروض می‌گرفت و این فرض بنیادین در هستی شناسی یا (آنتولوژی) وی پاسخ بسیاری از پرسش‌هایش را از حیث روش شناسانه به پاسخ‌های مرتبط می‌کرد که از جهان دیگر برایش ایجاد می‌گردید اما همیشه دقیقاً در اوج سیطره و گستردگی پارادایم‌ها و دقیقاً زمانی که انسان احساس می‌کند همه چیز در اختیار وی است سوالاتی مطرح می‌شوند که یک پارادایم حتی اگر به آنها پاسخ درست دهد ممکن است زمین زیر پای نظم نهفته‌اش و تمام پیش فرض‌هایش لرزان شود این لحظه تولد یک پارادایم دیگر است. به همین شکل پارادایم سنت در برابر سوالاتی قرار گرفت که دیگر یا توان پاسخ دادن به آنها را نداشت و یا در قیاس با پارادایم تازه متولد شده مدرن پاسخ‌های بسیار بی‌دقت‌تر بودند.

جهان مدرن عینکی را بر چشم انسان حیران قرار داد که از پشت عدسی‌هایش همه چیز دقیق‌تر بود همه چیز سریع‌تر بود و خیل عظیمی از سوالات را می‌توانست حل کند پارادایم مدرن زاویه نگاه انسان را از آسمان به سمت زمین برگرداند و این جهان جدید بود.
اما پارادایم مدرن هم ناتوان از پاسخگویی به بسیاری از سوالات بوده و هست سوالاتی که هیچگاه پاسخی برایشان نداشته‌ایم همینطور پارادایم مدرن هم با تکیه و تاکیدش بر دقت و اندازه‌گیری گویی دچار یک نزدیک بینی شده و شروع به تخریب بسیاری از داشته‌ها نمود به طور مثال همین تغییر زاویه انسان در نگاهش به بودن در عرض کمتر از چند صد سال طبیعتی چند میلیون ساله را به ویرانه تبدیل کرد.
هرچند همچنان پارادایم مدرن پارادایم غالب و برتر در جهان است و نظم و یکپارچگی درونی‌اش همچنان توانایی تولید بهترین پاسخ‌ها را به اکثریت پرسش‌های خصوصاً کاربردی داشته است اما ناتوانی‌هایش انسان را به دوران و زمانه‌ترین و پیچیده‌ترین دوران را برای انسان رقم زد دورانی که دیگر زمین‌های محکم سنت و مدرنیته را انسان در زیر پاهایش احساس نمی‌کند.
هم راستا با این تحولات پارادایمی هر کدام از علوم هم از منظر موضوع و هم از منظر روش سعی در گره گشایی و حل مسئله بای بشر در هر عصری و برای هر نسلی برآمده‌اند در این میان بازاریابی با توجه به عمر متاخرتر آن در قالب یک منظومه منسجم علمی بیشتر یک علم مصرف کننده بوده است تا تولید کننده و در این مسیر ضمن تاثیرپذیری از تحولات پارادایمی سایر علوم خود نیز در معرض این تحولات قرار گرفته است لازم به توضیح است که نقطه عزیمت این تحولات بیشتر از موضوعی و محتوایی وجود دارد بازاریابی در تعاریف جدید و منطبق با تغییرات و نیازهای جامعه از مکاتب خرد انتفاعی توصیفی بیشتر به مکاتب کلان غیرانتفاعی و تجویزی گرایش پیدا کرده است و خود یورا متکفل پاسخگویی به همه مبادلات اجتماعی می‌داند نمی‌تواند تطابق بین تغییرات موضوعی و تغییرات روش شناختی خود ایجاد نکند. به میزانی که بازاریابی در حوزه محتوایی و چرایی ایجاد خود در مبادلات اجتماعی به اغناء مخاطب و فرایند مشروع سازی اعمال قدرت در مناسبات اجتماعی می‌پردازد به همان میزان بایستی این فرایند در حوزه روش شناسی آن نیز اعمال گردد و بدین روست که لازم است بازاریابی موضع خود را در چگونگی هم شناسایی و هم حل مسائل و مشکلات عام بشری و خاص بازرگانی اهتمام ورزد و این نقطه عظیمتی است برای نقش برجسته تحقیقات بازاریابی به عنوان نقطه شروع فرایند علمی بازاریابی.
به اعتقاد بسیاری انسان جدید با عبور از گردنه‌های شناخت و با تجربه کردن زمینه‌های اقتصادی اجتماعی و فرهنگی گوناگون از انسان عبادت کننده، انسان کشاورز، انسان تولید کننده و … را که انسان جدید را احاطه کرده است در بر می‌گیرد.
و در این مسیر تحقیقات بازاریابی در طول سالیانه گذشته از لحاظ روش یا متدهای مورد استفاده‌اش در شناخت موضوعات محول اش که بایستی پاسخ برایشان می‌یافته است بسیار غنی و عمیق گشته است.
پرکاربردترین روش‌های تحقیق در بازاریابی که عموماً زیر مجموعه روش‌های تحقیق کمی بوده‌اند همچنان برای پاسخ سوالات مطروحه در این رشته و بازار و خصوصاً برای پاسخ به سوالات همیشگی بازاریابی نظیر کشف و محاسبه اندازه بازارها، سهم بازار برندها، رضایت و وفاداری مصرف کنندگان، نگرش‌ها گرایش‌ها و… همچنان به کار گرفته می‌شوند و در عین حال پیچیدگی‌های روش‌های ین رشته بسیار گسترده‌تر شده امروزه در شرکت‌ها و دانشگاه‌ها برای شناخت مفاهیم پیچیده‌تر رجوع بسیاری به روش‌های کیفی و زیر مجموعه‌های آن نظیر: نظریه زمینه‌ای، پدیدارشناسی، قوم نگاری، تحلیل گفتمان، نشانه شناسی و غیر آغاز گردیده است.
با توجه به اینکه هیچ اثری بدون اشکال و ایراد نیست از همه خوانندگان عزیز خواهشمندم کاستی‌ها را بخشیده و با تذکرات اشکالات علمی و تایپی این کتاب ما را در رفع این اشکالات در چاپ‌های بعدی یاری نمایند در آخر از تمامی عزیزانی که ما را در نشر این کتاب یاری نموده‌اند تشکر و قدردانی می‌نمایم.